Senin, 04 September 2017

SEKILAS PELUKIS SULAWESI UTARA DAN KEHADIRANNYA oleh Arie Tulus

Perjalanan Abstrak 992/digital art Arie Tulus 2017


Beberapa pertanyaan mendasar yang perlu dilontarkan pada awal tulisan dalam buku ini diantaranya adalah : Siapakah-siapakah mereka yang disebut sebagai pelukis-pelukis Sulawesi Utara? Kapan mereka ada, dan bagaimanakah bentuk  karya-karya yang sudah pernah mereka ciptakan selama ini?
Pelukis – pelukis Sulawesi Utara, sudah jelas adalah mereka yang berprofesi sebagai pelukis atau dalam bahasa kamus menyebutnya sebagai seniman dalam seni lukis1 yang pernah ada dan berkarya di wilayah provinsi Sulawesi Utara.
Sejarah telah mencatat bahwa nama seorang Frederik Kasenda sebagai pelukis potret pertama yang muncul di daerah ini pada tahun 1930-an, kemudian menyusul Henk Ngantung di tahun 1936 ketika itu baru berusia 15 tahun terdorong memamerkan karya-karyanya di Tomohon karena mendapat semangat dan pujian dari bapak E.Katoppo sebagai bekas gurunya ketika itu masih dibangku Sekolah Dasar.2
Konon pada pameran tersebut, para pengunjung tertarik membeli lukisan-lukisan Henk Ngantung, tapi setahun kemudian (1937) pelukis yang banyak menghasilkan karya sketsa-sketsa hitam putih tinta di atas kertas gambar ini hijrah ke pulau Jawa tetap berprofesi sebagai pelukis, dan bersama Chairil Anwar , Asrul Sani, ia ikut mendirikan "Gelanggang" hingga menjadi Gubernur DKI Jakarta di era kepemimpinan Presiden Soekarno pada masa jabatan tahun 1964-1965.3 
Tahun 1957 setelah dua puluh tahun kemudian muncul nama pelukis Alexander Bastian Wetik dengan karya-karya lukisnya yang banyak terpengaruh dengan gaya dan corak dari pelukis S.Soedjojono dan Hendra Gunawan.  Pelukis bergaya realis ini pulang kampung setelah sekian lama berlanglangbuana di Negara Belanda dan Roma, terlebih di pulau Jawa dengan segudang pengalamannya ketika itu bersama-sama dengan pelukis Nashar dan Wakijan mendirikan Sanggar Matahari.
Pak Wetik adalah seorang seniman dan guru yang tidak jemu-jemu mendorong dan membangkitkan semangat para pelukis-pelukis masa depan Sulawesi Utara dimasa hidupnya, sehingga beliau disebut-sebut juga sebagai pelopor dan penganjur seni yang sangat berperan dalam upaya mengangkat citra seni rupa di daerah Nyiur Melambai ini.
           Selain ketiga nama pelukis yang sudah disebutkan di atas, muncul juga nama-nama pelukis lain diantaranya Victor Makasutji yang lebih dikenal sebagai pelukis pemandangan alam dengan teknik sapuan paletnya yang memukau, lalu Tawakal Mokodompit (Pak Moko), Jan Talangi Mingkid, Fransiscus Tumbel, T.Pangalila, Silow, Boy Jehosua, dll. Tapi sayang sekali beberapa nama yang sudah disebutkan seperti Frederik Kasenda, Fransiscus Tumbel, T.Pangalila, Silow, Boy Jehosua, karya-karya mereka hingga kini masih sulit dilacak keberadaannya hingga saat penulisan buku ini.
          Jelang pecahnya pergolakan Permesta hingga tahun 1968, suasana seni lukis Sulawesi Utara menjadi lesu. Tahun 1969 tiba-tiba muncul nama Jan Agustinus Pangkey yang baru menyelesaikan studinya di Universitas Diponegoro (Undip) mendirikan jurusan Seni Rupa di Fakultas Keguruan Sastra Seni IKIP Manado. Olehnya Jan Agustinus Pangkey telah dianggap sebagai seorang tokoh, pioneer pendidik seni rupa di Sulawesi Utara. Ketika beliau mendirikan Jurusan Seni Rupa di FKSS IKIP Manado, ia menggandeng Seniman Alexander Bastian Wetik, Pastor Reuter, dan Pastor Angelo (dua missioner Belanda Gereja Katolik) yang ada di Seminari Pineleng menjadi staf dosen di lembaga ini.
           Seiring dengan perjalanannya, jurusan seni rupa ini semakin diminati dengan bertambahnya staf pengajar lainnya seperti Drs. Simon Petrus Mokalu seorang sarjana seni rupa jeblosan IKIP Jakarta, Tawakal Mokodompit (Pak Moko) ASRI Jogja, Ir. Jan Wowor. Drs.Muchsin, HN.Nanga, Victor Makasutji, Jan Talangi Mingkid, serta tiga orang dosen/pelukis dari Jawa seperti ; Drs.Fransiscus Bambang Ariadi, Drs. Ilham Nasikin, Drs. Brury, dan Amir Lahabu ketika itu sebagai asisten dosen. Dari tangan-tangan mereka itulah lembaga pendidikan seni rupa ini menjadi semakin diminati sehingga bermunculan pelukis-pelukis akademik yang banyak kali memelopori berbagai kegiatan pameran seni lukis di dalam dan di luar kampus IKIP Manado.
            Tahun 1983 untuk pertama kalinya kata Seniman Muda Sulawesi Utara didengungkan ketika sekelompok pelukis akademik terdiri dari pelukis Johny Rondonuwu, Jantje.Arie Sumerah, Ruddy Pakasi, Arie Tulus, John Semuel, Ruly Rantung, Johanis Saul dan Enoch Saul mengadakan pameran lukisan bersama di Aula SPG Kristen Kuranga Tomohon. Kemudian tahun 1984 kelompok ini mengadakan pameran keliling Sulawesi Utara. Tercatat pelukis-pelukis yang ikut dalam barisan Seniman Muda Sulawesi Utara pada pameran ini adalah: Johny Rondonuwu, Ruddy Pakasi, Fransiscus Bambang Ariadi, Amir Lahabu,  Johanis Saul, Jerry manus, John Semuel, Adolf Sumual, Arie Tulus, Ferdinand Pangkey, Yans Mangare, serta pelukis Karel Takumansang dan Timmy Katoppo sebagai penggerak kegiatan.
            Ada nuansa baru ketika kelompok Seniman Muda Sulawesi Utara ini bergerak dengan kegitan-kegiatannya sehingga muncul pula nama-nama pelukis otodidak lainnya seperti: Sonny Lengkong, Jaya Masloman, Jongke Manus, Frans Towoliu, Hendrik Mamahit, Gustaf Rambing, Johanis Malo, Djemy Tomuka, Fredi Padang, Yapi Pongtuluran, Hendra Rakasiwi, Tjitji Hanibe, John.J.Gaghana, dll. Menyusul kemudian tahun 1990-an hingga akhir-akhir ini hadir pelukis-pelukis akademik dan otodidak lainnya ikut pula mewarnai dunia seni lukis Sulawesi Utara seperti: Ilham Nasikin, Maria Budiyatmi, T.Tumimbang, Jimmy Manus, Deni Katili, Samsudin Samal, Elbamun Mingkid, Jefry Watimena, Alfred Pontolondo, Tek Pangestu, Yosef T. Sikome, Michael Palilingan, Noval Bravo Sanudin,  Yoko Rarun, Rizal Tamsir, Altje Wantania, Alvin J Tinangon dsb.


-------------
2. Arie Tulus. Sejarah Perjalanan Seni Lukis Sulawesi Utara (Studi Perkembangan dari Period ke periode)
3. https://id.wikipedia.org/wiki/Henk_Ngantung



Catatan: 
Tulisan ini di copy paste dari buku  Pelukis-Pelukis Sulawesi Utara dan Karya-Karyanya
oleh Arie Tulus yang diterbitkan oleh LP2AI Unima 2016



Kamis, 13 Juli 2017

HOI MINAHASA RAYA Semacam Puisi Manado Arie Tulus


HOI
MINAHASA
RAYA

 Kepada Buah Hati Ku
Marli dan Ristho



Hoi Minahasa Raya
Arie Tulus

Diterbitkan oleh
MAC (Mawale Art Community)
Kakaskasen Dua Jl. Rungku Lingkungan X
Kec. Tomohon Utara
Kota Tomohon  Sulawesi Utara
HP 085240974015
E-mail: mawale_art@yahoo.com
Bekerjasama Dengan SAT (Sanggar Arts Tomohon)

Cetakan Pertama 2007

Disain Sampul/Tata Letak
Sketsa-Sketsa
oleh Arie Tulus

Hak cipta dilindungi undang-undang
Dilarang mengutip atau memperbanyak
seluruh atau sebagian isi buku ini
tanpa isin tertulis dari Penerbit.

ISBN 978-979-16171-6-1

Dicetak oleh
SAT (Sanggar Arts Tomohon)
Kakaskasen Dua Tomohon


 HOI MINAHASA RAYA
1
  Hoi
Ini kabar
kabar bukang cuma mulu basar
kabar bukang cuma kabar kabur

ngoni perlu dengar
dengar
Penyair penyair
Minahasa Raya nya’ mundur.
nya’ ta kubur.



HOI MINAHASA RAYA
2
 Hoi
so makang ngana?
Manjo
mari makang !



HOI MINAHASA RAYA
3
 Hoi
tana Minaesa
tana Malesung
tana Toar Lumiuut
ini tana
tana tabuka

samua tou bole datang
samua tou bole batinggal
samua tou bole  batanang
samua tou bole mancari
bole makang
bole minung
bole kaweng le

mar
jang ngana sangka
jang ngana kira
mo badiang akang
kalu ngana beking
ngana pe tau-tau
awas,
iyayat u santi. . !



HOI MINAHASA RAYA
4
 Hoi
jang ngana brani
jang ngana brani ne?
kita bilang
jang brani ngana
mo cari gara-gara di tana ini
jang brani ngana
mo beking ngana pe tau-tau
jang brani ngana
mo beking sama deng ngana
da beking di tampa itu
jang ngana brani
jang brani ngana
mo se ancor tong pe basudara
jang brani ngana
jang brani
ini tana
tana Minahasa pe basar
jang brani
jang ngana dapa manimpang.




HOI MINAHASA RAYA
5
for calon-calon
 Hoi
calon-calon yang bacalon
kata-kata ini bukang hotba
bukang le mo stir
ato mo ator-ator pa ngana
swer nyanda’
kita cuma sekedar kase tau
kita cuma sekedar kase inga
apa ngana so tabal
tabal popoji
tabal talinga
tabal rasa

apa ngana so siap
siap untung kong mo karja
bukang mocari untung sandiri

apa ngana so siap
siap kala kong nya’ mosaki hati?

makase.



HOI MINAHASA RAYA
6
 Hoi
ngana bilang kalu so tapilih
ngana pasti mo lia akang tong pe hidop
ngana bilang kalo so tadudu
ngana nya’ mo lupa pa torang
ngana bilang le
ngana mo pasang dada
sama-sama angka tong pe nasib

kong mana
mana tu ngana da bilang
mana tu samua itu
mana tu sampe malele darah
mana ?
malah ngana sambunyi muka
tutu kaca le di plat merah

kasiang ngana
kasiang skali ngana
ngana pekira torang buta?
So bole jo
yang penting tong so tau ngana.



HOI MINAHASA RAYA
7
 Hoi
Minahasa
Minahasa
Minahasa
Minahasa
Minahasa
Minahasa
Minahasa
Minahasa
Minahasa
so mulai tapinggir ilang ngana
apa ngana sadar ka nyanda’
ngana so ja tapinggir ilang !

dengar bae-bae
ini hari kita bilang
 kalu ngana manganto
manganto-manganto trus
 ngana nya’ mo tapake
memang tapinggir ilang ngana.


HOI MINAHASA RAYA
8
 Hoi
So brapa kali kita bilang
So brapa kali kita se tau
pa ngana

hoi
jang
badiang diri
karna badiang itu
mampos
!




HOI MINAHASA RAYA
9
(for tu mulu-mulu basar)
 Hoi
kong apa jo ngana da beking
ini skarang lebe bae kita bilang
bilang tu butul-butul pa ngana
ngana tau ?
kita so binci
so binci kita
saban hari ngana pe mulu
mulu mulu basar
di mana-mana ngana bamulu

so apa ngana
ngana apa so ?
so apa-apa ngana da beking di tampa ini
so brapa pabrik yang ngana da sebadiri
for sehidop orang-orang di sini
so brapa doi yang ngana da kase kaluar
for sebagus tong pe tampa ini
so binci kita pa ngana
karna kantara
ngana bagoso goso di sabla.



HOI MINAHASA RAYA
10
 Hoi
tuang-tuang basar
tabea

jang ngoni kira
tu meja deng kadera
so ngoni punya sampe amin?

jang ngoni kira
tu daangkum
nya’ mo dapa lobe?

lia pa marcos ciri ka nyanda’
 lia pa ato’ turung ka nyanda’
lia le pa sadam taguling ka nyanda’ ?

masi lebe bae jang batahang
kalu so abis tu waktu
jang dorang sosoroka
tabea.


HOI MINAHASA RAYA
11
 Hoi
apa sampe kiamat
ngana cuma tekeng tuang basar
sampe kiamat ngana cuma
mo babapajak
sampe kiamat ngana cuma
mo mabo-mabo
ngana mo ba kiamat diri?

kalu ngana da pait
ngana sayang diri

ambe tu pacol
iko mapalus
dapa fulus.



HOI MINAHASA RAYA
12
 Hoi
itu kobong
itu kobong
ngana so sebiar ?
ngana so nya’ farduli ?
ngana so nya’ mo urus ?
ngana so nyak mo tanang akang ?

inga-inga ne?
jang
manyasal !



HOI MINAHASA RAYA
13
for dorang yang tabiasa
ba cungkel
 Hoi
ngana luda akang pa kita
kita bilang biar
ngada munta akang pakita
kita bilang biar
biar le ngana pe mulu tarabe rabe
bataria akang seambor kita pe itang
sampe dorang taiko-iko
deng ngana pe konto
kita bilang biar
ato ngana bayar
deng cucu-cucu pa dorang
sampe merah panas talinga
kong mapalus for mo beking kita keok
for mo beking kita tarika
kita bilang pa ngana biar
karna masi ada
masi pe banya orang yang tau
sapa ngana
jalang deng trotoar le tau
tau le ndo’on sapa ngana

ngana le mo pake pokos-pokos
for mo beking kita ancor
kita bilang biar
biar
biar
biar

ngana tahu ?
ada satu yang lebe jago
yang beking kita totovore
dia itu
kita pe Tetek Manis
bukang ngana

Dia  yang mo beking ngana sadar
deng malo sandiri.


OI MINAHASA RAYA
14
 Hoi
so tabiasa ngoni
ngoni kira so bagus?

bangun pagi pemai
sumokol pemai
batamang pemai
bacirita pemai
melep pemai
tasangko pemai
baku tumbu pemai
baku dapa pemai
baveto pemai

pemai pemai pemai
pemai deng ngana

Hoi…
brenti jo tu pemai pemai
pemai deng ngana.



HOI MINAHASA RAYA
15
 Hoi
Keke’ Jang ngana Lupa
jaman so beroba
rambu bole ngana bucega
budo’ cet gaul
mar jang ngana lupa
konde pingkan pe bagus.

Keke’
jaman so beroba
baju bole pake ala itali
ala prancis, ala amerika

alamak
kyapa ngana pe pusa’
cd panta’ ngana kase lia
ngana dari India?

Keke
jang ngana lupa tong pe kabaya
deng wuyang
masi da lebe gaga ne keke’ ?



HOI MINAHASA RAYA
16
 Hoi
ngana so pigi di puncak lokon ?
ngana so nae akang pa dia ?

pasti
ngana tagoyang-goyang kapala
kong turung
bicara dalang hati
ruar biasa.



HOI MINAHASA RAYA
17
 Hoi
sore-sore di jalang rungku kakaskasen
matahari molai bailang di blakang lokon
awan-awan mera oranye abu-abu

om buang tanta sintje pulang kobong
nae roda sapi
damuat sayor boncis
kol deng petsai
fresco-fresco

lewat tatawa angka tangang
mo pi jual di pasar kilat
pasar Tomohon
pasar segala tou datang bajual
datang babli
borong
deng pake sandiri.

sore-sore di jalang rungku kakaskasen
matahari molai bailang di blakang lokon
awan-awan mera oranye abu-abu

di kantin
tanta ebe kupas bawang
tumbu rica deng beking dabu-dabu
om bura’ cuci balanga
beking sayor paku
campur popaya muda  
for sabantar
moseka sampe kanyang.



HOI MINAHASA RAYA
18
 Hoi
pak hansip

sobole ba angka
dari got.



HOI MINAHASA RAYA
19
Hoi
di kita pe wanua
kakaskasen
kakaskasen
kakaskasen
dia pe nama

bunga-bunga di sini
tinggal mo pilih-pilih

malele
ngana pe gidi-gidi.



HOI MINAHASA RAYA
20
kepada jenri
 Hoi
bilang padorang
bilang le pa setang putar
luda momake konto
dari lubang mariara apapun mo hina
pele nyaku pe maksud
beking bagus tong pe tana aer
bangsa Minaesa
kita bilang nyada’ mo mempan
karna
tangang Opo Empung wananatas
salalu pegang pa nyaku
salalu kase pa nyaku
kata-kata
manyanyi
trus jadi puisi
mo puis pa dorang.


HOI MINAHASA RAYA
21
 Hoi
bilang akang dang
bilang akang
pa dorang
mentang-mentang
kancang
kobong
kobong
samua di tape kampung
dong mo borong
satu gunung

kong
beking
memang
tuang kobong
tagepe nyanda’  ba tahang.

bilang akang dang.
bilang akang
jang bagitu kwak tuang

apa tuang
mo se abis tu sudara-sudara bakobong

memang
so banya yang tapiong-piong
mar jang bagitu kwak tuang
masak tuang bli deng harga malintuang

kalu tuang bole tolong
tuang yang kase jalang
biar tong pe sudara batahang
bakobong
batanang
trus beking
hidop ini kampung

bilang akang
bilang pa tuang
baku mangarti kwak tuang.



HOI MINAHASA RAYA
22
 Hoi
apa kabar ini hari

ada rencana le ngana
mo basandiri
ada rencana le ngana pake alasan
sebangong hidop
ngana pe tampa sampe di huk-huk?

ada rencana le ngana
mo baangka diri jadi tonaas
ato angka tonaas laeng yang bole
mo pegang kuasa kalu so tasandiri?
ada rencana le ngana

sungguh kita nyak mo tahang
mar kita mo se inga
jang sampe
torang tapica-pica
taambor-ambor
ngana cuma urus ngana pe pusing
kong apa artinya tu Minahasa ?



HOI MINAHASA RAYA
23
 Hoi
wewene-wewene
noni’-noni’
keke’ - keke’
magori-magori

dong bilang di sana
mo dapa tampa karja bagus?
dong bilang mo dapa doi tahede-hede?
dong bilang mo dapa makang deng
minung sadap-sadap
 frei?

dong bilang le
mo kase samua yang ngoni da minta?

pigi
pigi
pigi mo
jadi tambio’ ngoni !




HOI MINAHASA RAYA
24
 Hoi
minahasa
tuangali jo ngana
tuangali

cuma karna nya’ dapa nae tu tangga
kong ngana baribut ?
cuma karna itu
kong ngana bakawang
bakar-bakar lempar serusak tu apa yang ngana dapa lia?

O kasiang
tuangali
apa nanti ngana sadar
 kalu so abis rata samua?
apa nanti ngana sadar
kalu ngana pe tangang so borgol?
tuangali jo ngana.



HOI MINAHASA RAYA
25
 Hoi
bae-bae di jalang
bae-bae somo kaluar jalang
bajalang jalang
deng ngana pe oto ato motor dang

jang lupa ngana
ngana jang  sampe lupa
ngana pe dompet musti bawa

mo siang
mo malang
di jalang
di bok-bok
banya pok-pok
ba sidang
dame ato tilang
?



HOI MINAHASA RAYA
26
 Hoi
bagimana ini
ngana bilang datang kamari
kalu ada kurang hati

ngana bilang datang
karna ngana bole tampung
kong mo kase akang jalang

hoi
bagimana ini
kyapa ngana nda’ batunjung diri
kyapa ngana bajao kong bailang diri

ngana pe tai’  deng ngana
percuma jo da angka pa ngana
peo’ le deng ngana
cuma licing manis mulu jo ngana
for apa dang ngana
for apa da dudu pake torang penama
for apa?
Turung ngana !



HOI MINAHASA RAYA
27
 Hoi
kantara skali do’e ngana pejurus
kantara skali do’e
kantara skali
sondor sontong
sorong
sumbur
ini proyek
so
pasti beking proposal ulang.



HOI MINAHASA RAYA
28
 Hoi
kita dengar
kita da dengar le
so banya yang kabratan
so banya yang kurang sanang
ngana kata
so salalu
salalu jo
ngana bage rabu-rabu
ini ruma
ngana kira sadap yang punya
ngana cuma suka sanang sandiri
rampok ngana.




HOI MINAHASA RAYA
29
 Hoi
dola
dola
dola
doger
dorang

dorang da ambor tu potas
mar awas
da lilang dorang !



HOI MINAHASA RAYA
30
 Hoi
so di mana tu speda
so di mana tu rante-rante
so di mana

ado kasiang
itu kasiang
opa pe peninggalan
so dari jaman
balanda
.
bangsat
deng ngana
ngoni kira besi tua ?



HOI MINAHASA RAYA
31
 Hoi
dari kyapa dang ada tambio’  
di jalang-jalang
di jalang ne ?
bukang di hotel-hotel wah
dari kyapa dang

kita so tanya
dari dorang pe isi dalang hati
dorang mo cari makang
sama deng ngana

skarang ngana mo se ilang pa dorang
ngana kira cuma mo se klar
deng hotba?

mari torang jang munafik
pangge pa dorang
kong kase akang jalang
deng hidop bae-bae.



HOI MINAHASA RAYA
32
 Hoi
mo pi mana ngana dang
ngana mo pi manyabung?

nda’ kasiang dang
ngana pe ayang?



HOI MINAHASA RAYA
33
 Hoi
ngana jang baku iko deng dorang
ngana jang ambe pake
dorang pe nentau malo
jangang

jang ngana dapa malo hidop deng mati
lebe bae skola sampe dapa ijasah
jang iko pa dorang
cuma bli ijasah nya’ skola

dorang
memang
so nya’ da pait

HOI
kita pe malo dang.



HOI MINAHASA RAYA
34
 Hoi
tinutuan
cakalang
dabu-dabu rica roa
bakasang
pe sadap-sadap di bibir
pe sadap-sadap di lida
cuma pa tou kawanua
kawanua di wanua-wanua tana ini
yang bole beking
beking sampe ngana tapuas-puas.




HOI MINAHASA RAYA
35
 Hoi
ngoni so dengar ini brita
ini brita
dari tanta ita
pe cirita

 jang ba karlota
jang sampe urus  le di polsekta

karna pelapor deng yang dilapor kata
mo tacukur-cukur rata
kata.



HOI MINAHASA RAYA
36
 Hoi
Minahasa le ngana
apa ngana masi Minahasa
ato ngana so lupa
kalu ngana Minahasa?

co ngana lia
lia bae-bae kong ngana le tanya akang
apa ngana masi Minahasa
Minahasa le ngana
ato so asahanim ?



HOI MINAHASA RAYA
37
 Hoi
Rumpu-rumpu da taambor itu
sapa pe rumpu kang

apa ngoni so nentau babaca
apa ngoni so nya’ da mata
 wanua ini
ada tong sampah
jangang skali-skali buang deng lempar rumpu sambarang

kacuali konto.



HOI MINAHASA RAYA
38
 Hoi
jang ngana mara
jang ngana babale mara
kalu torang mara binci pa ngana

karna ngana
di mana-mana
seblum ngana da nama
cari-cari nama
minta-minta mo angka
deng segala ngana pe bicara
towo kote’ samua

mala ngana bapaksa
kalu bole mo gigi pa tong samua
bukang maing dang ngana
so bukang tou stau ngana

skarang tong minta
sadar kwak ngana
sadar deng ngana pe bicara
sadar deng ngana pe karja.



HOI MINAHASA RAYA
39
 Hoi
so bayar pajak ngoni
jang cuma babapajak
babataria
minta segala rupa
kong tu ngoni pe musti
ngoni lupa akang

ngoni kira mo lolos?
jang harap
!



HOI MINAHASA RAYA
40
 Hoi
cap tikus
tikus-tikus itu yang sala
bukang ngana.



HOI MINAHASA RAYA
41
 Hoi
jang ngoni kira
jadi pegawai bawah itu sadap
jang ngoni kira

seblum trima so potong-potong
dong pe gaji
potong pajak
potong taspen
potong askes
potong duka
potong suka
potong korpri
potong darma wanita
potong ongkos cetak
potong ongkos urus
potong ongkos jalang
potong kebersihan
potong sumbangan
potong kalender  deng
ha..,
potong utang di bang.




HOI MINAHASA RAYA
42
 Hoi
jang ba hoba
pa tanta koba
jang dia toreba

baru-baru da baku rado deng tanta eba
cuma soal tetek pe peda.



HOI MINAHASA RAYA
43
for dorang yang bingo-bingo

Hoi
kyapa ngana mo tabingo-bingo yaki
kyapa mo pikir tanang di hati
mo suka seno ?

kyapa mo piara-piara tu nya’ da guna
kyapa le ngana mo tinggalang percuma
mo suka sinting?

bae te’ ngana urus diri
ngana beking sanang tu diri
dari so bagitu ni jalang banya duri
so bagitu ni hidop perlu minung turi 



HOI MINAHASA RAYA
44
 Hoi
sudara-sudara
mari tong sejao tu jabeking bara
mari baku jamin perasaan tong piara
jangang skali-skali baparkara
kong sampe babadara
jangang sudara
dari yang morasa susa sudara
sudara.




HOI MINAHASA RAYA
45
 Hoi
mari torang bakaca
blajar babaca

sapa tu dacakar-cakar
dabakar-bakar
tu kusu kusuku suku itu

co lia
lia
manyarang angus
ka nyada’ ?
co lia
lia le
rata deng abu
ka nyada’ ?

kong
sapa tu susah
sapa?
Torang sandiri !



HOI MINAHASA RAYA
46
 Hoi…
sunggu mati
dorang pe angin guntur bagimana basar batiop deng bataria
dari
utara
selatan
timur
barat
:
gunung klabat dua sudara
lokon empung tatawiran mahawu masarang soputan
nyanda mo rubu!


--------------------------
@arietulus
Sanggar Arts Tomohon
SAT