HOI
MINAHASA
RAYA
Kepada Buah Hati Ku
Marli dan Ristho
Hoi Minahasa Raya
Arie Tulus
Diterbitkan oleh
MAC (Mawale Art Community)
Kakaskasen Dua Jl. Rungku Lingkungan X
Kec. Tomohon Utara
Kota Tomohon Sulawesi Utara
HP 085240974015
E-mail: mawale_art@yahoo.com
Bekerjasama Dengan SAT (Sanggar Arts Tomohon)
Cetakan Pertama 2007
Disain Sampul/Tata Letak
Sketsa-Sketsa
oleh Arie Tulus
Hak cipta dilindungi undang-undang
Dilarang mengutip atau memperbanyak
seluruh atau sebagian isi buku ini
tanpa isin tertulis dari Penerbit.
ISBN 978-979-16171-6-1
Dicetak oleh
SAT (Sanggar Arts Tomohon)
Kakaskasen Dua Tomohon
HOI MINAHASA RAYA
1
Hoi
Ini kabar
kabar bukang cuma mulu basar
kabar bukang cuma kabar kabur
ngoni perlu dengar
dengar
Penyair penyair
Minahasa Raya nya’ mundur.
nya’ ta kubur.
HOI MINAHASA RAYA
2
Hoi
so makang ngana?
Manjo
mari makang !
HOI MINAHASA RAYA
3
Hoi
tana Minaesa
tana Malesung
tana Toar Lumiuut
ini tana
tana tabuka
samua tou bole datang
samua tou bole batinggal
samua tou bole batanang
samua tou bole mancari
bole makang
bole minung
bole kaweng le
mar
jang ngana sangka
jang ngana kira
mo badiang akang
kalu ngana beking
ngana pe tau-tau
awas,
iyayat u santi. . !
HOI MINAHASA RAYA
4
Hoi
jang ngana brani
jang ngana brani ne?
kita bilang
jang brani ngana
mo cari gara-gara di tana ini
jang brani ngana
mo beking ngana pe tau-tau
jang brani ngana
mo beking sama deng ngana
da beking di tampa itu
jang ngana brani
jang brani ngana
mo se ancor tong pe basudara
jang brani ngana
jang brani
ini tana
tana Minahasa pe basar
jang brani
jang ngana dapa manimpang.
HOI MINAHASA RAYA
5
for calon-calon
Hoi
calon-calon yang bacalon
kata-kata ini bukang hotba
bukang le mo stir
ato mo ator-ator pa ngana
swer nyanda’
kita cuma sekedar kase tau
kita cuma sekedar kase inga
apa ngana so tabal
tabal popoji
tabal talinga
tabal rasa
apa ngana so siap
siap untung kong mo karja
bukang mocari untung sandiri
apa ngana so siap
siap kala kong nya’ mosaki hati?
makase.
HOI MINAHASA RAYA
6
Hoi
ngana bilang kalu so tapilih
ngana pasti mo lia akang tong pe hidop
ngana bilang kalo so tadudu
ngana nya’ mo lupa pa torang
ngana bilang le
ngana mo pasang dada
sama-sama angka tong pe nasib
kong mana
mana tu ngana da bilang
mana tu samua itu
mana tu sampe malele darah
mana ?
malah ngana sambunyi muka
tutu kaca le di plat merah
kasiang ngana
kasiang skali ngana
ngana pekira torang buta?
So bole jo
yang penting tong so tau ngana.
HOI MINAHASA RAYA
7
Hoi
Minahasa
Minahasa
Minahasa
Minahasa
Minahasa
Minahasa
Minahasa
Minahasa
Minahasa
so mulai tapinggir ilang ngana
apa ngana sadar ka nyanda’
ngana so ja tapinggir ilang !
dengar bae-bae
ini hari kita bilang
kalu ngana manganto
manganto-manganto trus
ngana nya’ mo tapake
memang tapinggir ilang ngana.
HOI MINAHASA RAYA
8
Hoi
So brapa kali kita bilang
So brapa kali kita se tau
pa ngana
hoi
jang
badiang diri
karna badiang itu
mampos
!
HOI MINAHASA RAYA
9
(for tu mulu-mulu basar)
Hoi
kong apa jo ngana da beking
ini skarang lebe bae kita bilang
bilang tu butul-butul pa ngana
ngana tau ?
kita so binci
so binci kita
saban hari ngana pe mulu
mulu mulu basar
di mana-mana ngana bamulu
so apa ngana
ngana apa so ?
so apa-apa ngana da beking di tampa ini
so brapa pabrik yang ngana da sebadiri
for sehidop orang-orang di sini
so brapa doi yang ngana da kase kaluar
for sebagus tong pe tampa ini
so binci kita pa ngana
karna kantara
ngana bagoso goso di sabla.
HOI MINAHASA RAYA
10
Hoi
tuang-tuang basar
tabea
jang ngoni kira
tu meja deng kadera
so ngoni punya sampe amin?
jang ngoni kira
tu daangkum
nya’ mo dapa lobe?
lia pa marcos ciri ka nyanda’
lia pa ato’ turung ka nyanda’
lia le pa sadam taguling ka nyanda’ ?
masi lebe bae jang batahang
kalu so abis tu waktu
jang dorang sosoroka
tabea.
HOI MINAHASA RAYA
11
Hoi
apa sampe kiamat
ngana cuma tekeng tuang basar
sampe kiamat ngana cuma
mo babapajak
sampe kiamat ngana cuma
mo mabo-mabo
ngana mo ba kiamat diri?
kalu ngana da pait
ngana sayang diri
ambe tu pacol
iko mapalus
dapa fulus.
HOI MINAHASA RAYA
12
Hoi
itu kobong
itu kobong
ngana so sebiar ?
ngana so nya’ farduli ?
ngana so nya’ mo urus ?
ngana so nyak mo tanang akang ?
inga-inga ne?
jang
manyasal !
HOI MINAHASA RAYA
13
for dorang yang tabiasa
ba cungkel
Hoi
ngana luda akang pa kita
kita bilang biar
ngada munta akang pakita
kita bilang biar
biar le ngana pe mulu tarabe rabe
bataria akang seambor kita pe itang
sampe dorang taiko-iko
deng ngana pe konto
kita bilang biar
ato ngana bayar
deng cucu-cucu pa dorang
sampe merah panas talinga
kong mapalus for mo beking kita keok
for mo beking kita tarika
kita bilang pa ngana biar
karna masi ada
masi pe banya orang yang tau
sapa ngana
jalang deng trotoar le tau
tau le ndo’on sapa ngana
ngana le mo pake pokos-pokos
for mo beking kita ancor
kita bilang biar
biar
biar
biar
ngana tahu ?
ada satu yang lebe jago
yang beking kita totovore
dia itu
kita pe Tetek Manis
bukang ngana
Dia yang mo beking ngana sadar
deng malo sandiri.
OI MINAHASA RAYA
14
Hoi
so tabiasa ngoni
ngoni kira so bagus?
bangun pagi pemai
sumokol pemai
batamang pemai
bacirita pemai
melep pemai
tasangko pemai
baku tumbu pemai
baku dapa pemai
baveto pemai
pemai pemai pemai
pemai deng ngana
Hoi…
brenti jo tu pemai pemai
pemai deng ngana.
HOI MINAHASA RAYA
15
Hoi
Keke’ Jang ngana Lupa
jaman so beroba
rambu bole ngana bucega
budo’ cet gaul
mar jang ngana lupa
konde pingkan pe bagus.
Keke’
jaman so beroba
baju bole pake ala itali
ala prancis, ala amerika
alamak
kyapa ngana pe pusa’
cd panta’ ngana kase lia
ngana dari India?
Keke
jang ngana lupa tong pe kabaya
deng wuyang
masi da lebe gaga ne keke’ ?
HOI MINAHASA RAYA
16
Hoi
ngana so pigi di puncak lokon ?
ngana so nae akang pa dia ?
pasti
ngana tagoyang-goyang kapala
kong turung
bicara dalang hati
ruar biasa.
HOI MINAHASA RAYA
17
Hoi
sore-sore di jalang rungku kakaskasen
matahari molai bailang di blakang lokon
awan-awan mera oranye abu-abu
om buang tanta sintje pulang kobong
nae roda sapi
damuat sayor boncis
kol deng petsai
fresco-fresco
lewat tatawa angka tangang
mo pi jual di pasar kilat
pasar Tomohon
pasar segala tou datang bajual
datang babli
borong
deng pake sandiri.
sore-sore di jalang rungku kakaskasen
matahari molai bailang di blakang lokon
awan-awan mera oranye abu-abu
di kantin
tanta ebe kupas bawang
tumbu rica deng beking dabu-dabu
om bura’ cuci balanga
beking sayor paku
campur popaya muda
for sabantar
moseka sampe kanyang.
HOI MINAHASA RAYA
18
Hoi
pak hansip
sobole ba angka
dari got.
HOI MINAHASA RAYA
19
Hoi
di kita pe wanua
kakaskasen
kakaskasen
kakaskasen
dia pe nama
bunga-bunga di sini
tinggal mo pilih-pilih
malele
ngana pe gidi-gidi.
HOI MINAHASA RAYA
20
kepada jenri
Hoi
bilang padorang
bilang le pa setang putar
luda momake konto
dari lubang mariara apapun mo hina
pele nyaku pe maksud
beking bagus tong pe tana aer
bangsa Minaesa
kita bilang nyada’ mo mempan
karna
tangang Opo Empung wananatas
salalu pegang pa nyaku
salalu kase pa nyaku
kata-kata
manyanyi
trus jadi puisi
mo puis pa dorang.
HOI MINAHASA RAYA
21
Hoi
bilang akang dang
bilang akang
pa dorang
mentang-mentang
kancang
kobong
kobong
samua di tape kampung
dong mo borong
satu gunung
kong
beking
memang
tuang kobong
tagepe nyanda’ ba tahang.
bilang akang dang.
bilang akang
jang bagitu kwak tuang
apa tuang
mo se abis tu sudara-sudara bakobong
memang
so banya yang tapiong-piong
mar jang bagitu kwak tuang
masak tuang bli deng harga malintuang
kalu tuang bole tolong
tuang yang kase jalang
biar tong pe sudara batahang
bakobong
batanang
trus beking
hidop ini kampung
bilang akang
bilang pa tuang
baku mangarti kwak tuang.
HOI MINAHASA RAYA
22
Hoi
apa kabar ini hari
ada rencana le ngana
mo basandiri
ada rencana le ngana pake alasan
sebangong hidop
ngana pe tampa sampe di huk-huk?
ada rencana le ngana
mo baangka diri jadi tonaas
ato angka tonaas laeng yang bole
mo pegang kuasa kalu so tasandiri?
ada rencana le ngana
sungguh kita nyak mo tahang
mar kita mo se inga
jang sampe
torang tapica-pica
taambor-ambor
ngana cuma urus ngana pe pusing
kong apa artinya tu Minahasa ?
HOI MINAHASA RAYA
23
Hoi
wewene-wewene
noni’-noni’
keke’ - keke’
magori-magori
dong bilang di sana
mo dapa tampa karja bagus?
dong bilang mo dapa doi tahede-hede?
dong bilang mo dapa makang deng
minung sadap-sadap
frei?
dong bilang le
mo kase samua yang ngoni da minta?
pigi
pigi
pigi mo
jadi tambio’ ngoni !
HOI MINAHASA RAYA
24
Hoi
minahasa
tuangali jo ngana
tuangali
cuma karna nya’ dapa nae tu tangga
kong ngana baribut ?
cuma karna itu
kong ngana bakawang
bakar-bakar lempar serusak tu apa yang ngana dapa lia?
O kasiang
tuangali
apa nanti ngana sadar
kalu so abis rata samua?
apa nanti ngana sadar
kalu ngana pe tangang so borgol?
tuangali jo ngana.
HOI MINAHASA RAYA
25
Hoi
bae-bae di jalang
bae-bae somo kaluar jalang
bajalang jalang
deng ngana pe oto ato motor dang
jang lupa ngana
ngana jang sampe lupa
ngana pe dompet musti bawa
mo siang
mo malang
di jalang
di bok-bok
banya pok-pok
ba sidang
dame ato tilang
?
HOI MINAHASA RAYA
26
Hoi
bagimana ini
ngana bilang datang kamari
kalu ada kurang hati
ngana bilang datang
karna ngana bole tampung
kong mo kase akang jalang
hoi
bagimana ini
kyapa ngana nda’ batunjung diri
kyapa ngana bajao kong bailang diri
ngana pe tai’ deng ngana
percuma jo da angka pa ngana
peo’ le deng ngana
cuma licing manis mulu jo ngana
for apa dang ngana
for apa da dudu pake torang penama
for apa?
Turung ngana !
HOI MINAHASA RAYA
27
Hoi
kantara skali do’e ngana pejurus
kantara skali do’e
kantara skali
sondor sontong
sorong
sumbur
ini proyek
so
pasti beking proposal ulang.
HOI MINAHASA RAYA
28
Hoi
kita dengar
kita da dengar le
so banya yang kabratan
so banya yang kurang sanang
ngana kata
so salalu
salalu jo
ngana bage rabu-rabu
ini ruma
ngana kira sadap yang punya
ngana cuma suka sanang sandiri
rampok ngana.
HOI MINAHASA RAYA
29
Hoi
dola
dola
dola
doger
dorang
dorang da ambor tu potas
mar awas
da lilang dorang !
HOI MINAHASA RAYA
30
Hoi
so di mana tu speda
so di mana tu rante-rante
so di mana
ado kasiang
itu kasiang
opa pe peninggalan
so dari jaman
balanda
.
bangsat
deng ngana
ngoni kira besi tua ?
HOI MINAHASA RAYA
31
Hoi
dari kyapa dang ada tambio’
di jalang-jalang
di jalang ne ?
bukang di hotel-hotel wah
dari kyapa dang
kita so tanya
dari dorang pe isi dalang hati
dorang mo cari makang
sama deng ngana
skarang ngana mo se ilang pa dorang
ngana kira cuma mo se klar
deng hotba?
mari torang jang munafik
pangge pa dorang
kong kase akang jalang
deng hidop bae-bae.
HOI MINAHASA RAYA
32
Hoi
mo pi mana ngana dang
ngana mo pi manyabung?
nda’ kasiang dang
ngana pe ayang?
HOI MINAHASA RAYA
33
Hoi
ngana jang baku iko deng dorang
ngana jang ambe pake
dorang pe nentau malo
jangang
jang ngana dapa malo hidop deng mati
lebe bae skola sampe dapa ijasah
jang iko pa dorang
cuma bli ijasah nya’ skola
dorang
memang
so nya’ da pait
HOI
kita pe malo dang.
HOI MINAHASA RAYA
34
Hoi
tinutuan
cakalang
dabu-dabu rica roa
bakasang
pe sadap-sadap di bibir
pe sadap-sadap di lida
cuma pa tou kawanua
kawanua di wanua-wanua tana ini
yang bole beking
beking sampe ngana tapuas-puas.
HOI MINAHASA RAYA
35
Hoi
ngoni so dengar ini brita
ini brita
dari tanta ita
pe cirita
jang ba karlota
jang sampe urus le di polsekta
karna pelapor deng yang dilapor kata
mo tacukur-cukur rata
kata.
HOI MINAHASA RAYA
36
Hoi
Minahasa le ngana
apa ngana masi Minahasa
ato ngana so lupa
kalu ngana Minahasa?
co ngana lia
lia bae-bae kong ngana le tanya akang
apa ngana masi Minahasa
Minahasa le ngana
ato so asahanim ?
HOI MINAHASA RAYA
37
Hoi
Rumpu-rumpu da taambor itu
sapa pe rumpu kang
apa ngoni so nentau babaca
apa ngoni so nya’ da mata
wanua ini
ada tong sampah
jangang skali-skali buang deng lempar rumpu sambarang
kacuali konto.
HOI MINAHASA RAYA
38
Hoi
jang ngana mara
jang ngana babale mara
kalu torang mara binci pa ngana
karna ngana
di mana-mana
seblum ngana da nama
cari-cari nama
minta-minta mo angka
deng segala ngana pe bicara
towo kote’ samua
mala ngana bapaksa
kalu bole mo gigi pa tong samua
bukang maing dang ngana
so bukang tou stau ngana
skarang tong minta
sadar kwak ngana
sadar deng ngana pe bicara
sadar deng ngana pe karja.
HOI MINAHASA RAYA
39
Hoi
so bayar pajak ngoni
jang cuma babapajak
babataria
minta segala rupa
kong tu ngoni pe musti
ngoni lupa akang
ngoni kira mo lolos?
jang harap
!
HOI MINAHASA RAYA
40
Hoi
cap tikus
tikus-tikus itu yang sala
bukang ngana.
HOI MINAHASA RAYA
41
Hoi
jang ngoni kira
jadi pegawai bawah itu sadap
jang ngoni kira
seblum trima so potong-potong
dong pe gaji
potong pajak
potong taspen
potong askes
potong duka
potong suka
potong korpri
potong darma wanita
potong ongkos cetak
potong ongkos urus
potong ongkos jalang
potong kebersihan
potong sumbangan
potong kalender deng
ha..,
potong utang di bang.
HOI MINAHASA RAYA
42
Hoi
jang ba hoba
pa tanta koba
jang dia toreba
baru-baru da baku rado deng tanta eba
cuma soal tetek pe peda.
HOI MINAHASA RAYA
43
for dorang yang bingo-bingo
Hoi
kyapa ngana mo tabingo-bingo yaki
kyapa mo pikir tanang di hati
mo suka seno ?
kyapa mo piara-piara tu nya’ da guna
kyapa le ngana mo tinggalang percuma
mo suka sinting?
bae te’ ngana urus diri
ngana beking sanang tu diri
dari so bagitu ni jalang banya duri
so bagitu ni hidop perlu minung turi
HOI MINAHASA RAYA
44
Hoi
sudara-sudara
mari tong sejao tu jabeking bara
mari baku jamin perasaan tong piara
jangang skali-skali baparkara
kong sampe babadara
jangang sudara
dari yang morasa susa sudara
sudara.
HOI MINAHASA RAYA
45
Hoi
mari torang bakaca
blajar babaca
sapa tu dacakar-cakar
dabakar-bakar
tu kusu kusuku suku itu
co lia
lia
manyarang angus
ka nyada’ ?
co lia
lia le
rata deng abu
ka nyada’ ?
kong
sapa tu susah
sapa?
Torang sandiri !
HOI MINAHASA RAYA
46
Hoi…
sunggu mati
dorang pe angin guntur bagimana basar batiop deng bataria
dari
utara
selatan
timur
barat
:
gunung klabat dua sudara
lokon empung tatawiran mahawu masarang soputan
nyanda mo rubu!
--------------------------
@arietulus
Sanggar Arts Tomohon
SAT